Ana Menü Katmülkiyeti.Com

BORÇLAR KANUNU






Kanun Numarası : 818

Kabul Tarihi : 22/4/1926

Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 29/4/1926 Sayı: 359

Yayımlandığı Düstur : Tertip: 3 Cilt: 7 Sayfa: 762




ONUNCU BAP

Hizmet akdi






(A) TARİFİ :




Madde 313 - Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla işçi, muayyen veya

gayri muayyen bir zamanda hizmet görmeği ve iş sahibi dahi ona bir ücret

vermeği taahhüt eder.

Ücret, zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde dahi

işçi muayyen veya gayri muayyen bir zaman için alınmış veya çalışmış oldukça,

hizmet akdi yine mevcuttur; buna parça üzerine hizmet veya götürü hizmet denir.

Hizmet akdi hakkındaki hükümler, kıyasen çıraklık akdine tatbik olunur.






(B) TEŞEKKÜLÜ :






I - Umumiyet itibariyle:




Madde 314 - Hilafına bir hüküm bulunmadıkça, hizmet akdi hususi bir şekle

tabi değildir.

Ezcümle hizmet muayyen bir zaman için kabul edilmiş olur ve işin iktizasına

göre o hizmet ancak ücret mukabilinde yapılabilirse, hizmet akdi inikad etmiş

sayılır.






II - Mesai kaideleri:




Madde 315 - Sınai veya ticari bir teşebbüste, iş sahibi tarafından mesai

veya dahili bir intizam için muttarit bir kaide ittihaz edilmiş ise bunlar

evvelce yazılmış ve işçiye dahi bildirilmiş olmadıkça işçiye bir borç tahmil

etmez.






III- Umumi mukavele:






1 - Nasıl yapılacağı




Madde 316 - İş sahibi kimselerin veya cemiyetlerinin, işçilerle veya

cemiyetleriyle yaptıkları mukavelede hizmete mütaallik hükümler vazolunabilir.

Bu umumi mukavele, tahriri olmadıkça muteber değildir.

Alakadarlar bu mukavelenin müddetinde ittifak edemezlerse, bir sene

mürurundan sonra altı aylık müddet için yapılacak bir ihbar ile, her zaman

mukaveleyi feshedebilirler.






2 - Hükümleri




Madde 317 - Umumi bir mukavele ile bağlı bulunan iş sahipleriyle işçiler

arasında yapılacak hususi hizmet akitlerinin, umumi mukaveleye muhalif hükümleri

batıldır.

Bu batıl hükümlerin yerine, umumi mukavele hükümleri kaim olur.






VI - Çıraklık mukavelesi :




Madde 318 - Küçükler veya mahcurlar ile yapılan çıraklık mukaveleleri,

tahriri yapılmış ve usta ve velayeti haiz kimse yahut sulh hakiminin

muvafakatiyle vasi tarafından imza edilmiş olmadıkça, muteber değildir.

Mukavele, yapılacak işin ve çıraklığın nevi ve müddetine ve günde çalışıla-

cak saatlere ve iaşe yahut diğer yapılacak ve verilecek şeylere ve kezalik

tecrübe zamanına dair muktazi şartları ihtiva etmek lazımdır.

Bu şartlara riayet olunup olunmadığı salahiyettar daire tarafından murakabe

edilir.






(C) HÜKMÜ :






I - Şartları :




Madde 319 - Hizmet mukavelesinin şartları kanuna, ahlaka (adaba) mugayir

olmamak üzere istenildiği gibi tayin olunabilir.






II - İşçinin borçları :






1 - Bizzat ifa




Madde 320 - Hilafı mukaveleden veya hal icabından anlaşılmadıkça işçi

taahhüt ettiği şeyi kendisi yapmağa mecbur olup başkasına devredemez.

İş sahibinin dahi hakkını başkasına devredebilmesi, aynı kayıtlara tabidir.






2 - İhtimam mecburiyeti




Madde 321 - İşçi, taahhüt ettiği şeyi ihtimam ile ifaya mecburdur.

Kasıt veya ihmal ve dikkatsizlik ile iş sahibine iras ettiği zarardan

mesuldür. İşçiye terettüp eden ihtimamın derecesi, akde göre tayin olunur ve

işçinin o iş için muktazi olup iş sahibinin malümu olan veya olması icabeden

malümatı derecesi ve mesleki vukufu kezalik istidat ve evsafı gözetebilir.






3 - Parça veya götürü işte mesuliyet .




Madde 322 - İşçi parça üzerine yahut götürü çalışıp da iş sahibinin nezareti

altında bulunmaz ise işlenen madde ve işin akit mucibince icrası noktasından

mesuliyeti hakkında istisna akdine dair hükümler, kıyasen tatbik olunur.






III - İş sahibinin borçları :






1 - Ücret






a) Miktarı




Madde 323 - İş sahibi mukavele edilen yahut adet olan yahut kendisinin

bağlı bulunduğu umumi mukavelede tesbit olunan ücreti tediye ile mükelleftir.

Ücretle birlikte kardan bir hisse verilmesi mukavele edilmiş ise iş sahibi

işçiye yahut onun yerine iki tarafın veya hakimin tayin ettiği bigaraz kimseye

kar ve zarar hakkında muktazi malümatı vermeğe ve lüzumu olan hesap defterleri-

nin muayenesine müsaade etmeğe mecburdur.






b) İş verilmesini istemek hakkı




Madde 324 - İş için muayyen olan zamanda parça üzerine yahut götürü olarak

münhasıran bir iş sahibine çalışmakta olan işçi, akit müddetinde her gün için

kendisine kafi miktarda iş verilmesini istemek hakkını haizdir.

Bu takdirde parça yahut götürü iş bulunmazsa, iş saat hesabiyle veya günde-

likle verilebilir; bu da bulunmazsa, iş sahibi, bu bapta kendisine bir kusur

isnat edilemiyeceğini ispat etmedikçe vukua gelen zararı tazmine mecbur olur.






c) İş sahibinin temerrüdü




Madde 325 - İş sahibi işi kabulde temerrüt ederse, işçi taahhüt ettiği işi

yapmağa mecbur olmaksızın mukaveledeki ücreti istiyebilir.

Şu kadar ki, işi yapmadığından dolayı tasarruf ettiği yahut diğer bir iş ile

kazandığı ve kazanmaktan kasten feragat eylediği şeyi mahsup ettirmeğe mecbur-

dur.






d) Tediye günü




Madde 326 - Mukavele yahut adet ile daha kısa mehiller tayin edilmemiş ise

ücret, aşağıdaki dairede verilir.

1 - Amele ve iş sahibi ile birlikte yaşamıyan hizmetçilere haftada bir.

2 - İdarehane memurlarına ve müstahdemlerine ve iş sahibi ile birlikte

yaşıyan hizmetçilere her ay.

Hizmet akdinin hitamiyle ücret herhalde muacceliyet kesbeder.






h) Avans




Madde 327 - İş sahibi işçinin zarureti dolayisiyle ihtiyacı bulunan ve

tediyesi kendisi için zarar ve müzayakayı mucip olmıyan avansları, yapılan iş

nispetinde işçiye vermekle mükelleftir.

v) İş ifa edilemediği halde ücret




Madde 328 - Uzun müddet için yapılan hizmet akdinde, işçi hastalıktan ve as-

kerlikten veya bu gibi sebeplerden dolayı kusuru olmaksızın nispeten kısa bir

müddet için işi ifa edemediği takdirde o müddet için ücret istemeğe hakkı var-

dır.






z) Fazla iş için ücret




Madde 329 - Akit ile tayin edilen yahut adet mucibince icabeden iş miktarın-

dan ziyade bir işin ifasına zaruret hasıl olupta işçi, bunu yapmağa muktedir

olur ve imtinaıda hüsnü niyet kaidelerine muhalif bulunursa cebrolunur.

İşçi, bu ziyade iş için fazla bir ücrete müstahak olur ve bu, mukavele

edilen ücretle mütenasip bir suretle hususi haller nazara alınmak şartiyle

takdir edilir.






2 - Çırağın talimi




Madde 330 - Çıraklık mukavelesinde, usta, çırağa sanatı olanca dikkat ve

itinasiyle öğretmeğe mecburdur.

Usta, çırağın mecburi derslere devamına nezaret ve meslekine ait mekteplere

ve kurslara gitmesi ve çıraklık imtihanlarına iştirak eylemesi için lüzumu olan

zamanlarda müsaade etmekle mükelleftir.

Çırağa, kaideten, ne geceleri nede cuma günleri iş verilmez. (1)






3 - Alat ve malzeme




Madde 331 - Hilafına mukavele veya adet yoksa iş sahibi, çalışması için,

işçiye muktazi alat ve malzemeyi vermekle mükelleftir.

İşçi, mükellef olmadığı halde bu işleri iş sahibinin rızasiyle tamamen veya

kısmen tedarik ederse iş sahibi bunun için bir tazminat vermeye mecbur olur.






4 - Tedbirler ve mesai mahalleri




Madde 332 - İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından

hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede çalışmak dolayısıyle

maruz kaldığı tehlikelere karşı icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi

çalışma mahalleri ile, işçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak bir yer

tedarikine mecburdur.

---------------

(1) 27/5/1935 tarih ve 2739 sayılı Kanunla <> hafta tatili olarak

kabul edilmiştir.






(Ek : 29/6/1956 - 6763/41 md.)İş sahibinin yukarıki fıkra hükmüne aykırı

hareketi neticesinde işçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların

bu yüzden uğradıkları zararlara karşı istiyebilecekleri tazminat dahi akde ay-

kırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur.






5-Mahsup




Madde 333 - İşçi ücretinin tediyesi, işçinin ve ailesinin nafakası için za-

ruri bulunduğu takdirde;işçinin muvafakatı olmaksızın iş sahibi ücreti kendi a-

lacağı ile mahsup edemez.

Şu kadarki kasten iras edilen zararların tazmini için mahsup icrası daima

caizdir.






6 - İstirahat zamanları




Madde 334 - İş sahibi işçinin istirahati için mutat olan saat ve günlerde

müsaade vermekle mükelleftir.

İş sahibi, mukavelenin feshi ihbar olunduktan sonra başka bir iş araması

için işçiye münasip bir zaman vermek mecburiyetindedir.

Her halde mümkün olduğu kadar iş sahibinin menfaati gözetilmek lazımdır.






7 - Şahadetname




Madde 335 - İşçi yalnız hizmetinin nevini ve müddetini havi bir şahadetname

vermesini,iş sahibinden isteyebilir.

İşçi sarahaten talep ettiği takdirde şahadetname, hal ve hareketini ve

sa'yinin keyfiyetini de ihtiva etmek lazımdır.






8 - İşçinin ihtiraı




Madde 336 - İşçi hizmetini yaparken bir şey ihtira ettikte iş sahibi böyle

bir ihtiraın kendisine ait olacağını akitte şart koymuş yahut bu ihtira işçinin

taahhüt eylediği hizmetin levazımından bulunmuş ise ihtira olunan şey,iş sahibi-

nin olur.

Birinci surette ihtira mühim bir iktisadi kıymeti haiz ise, işçinin hakkani-

yet dairesinde tayin edilecek bir bedel istemeğe hakkı vardır.

Bu bedel, ihtiraın meydana gelmesinde iş sahibinin iştiraki ve tesissatından

edilen istifade nazara alınarak tesbit olunur.






IV - Birlikte yaşama:




Madde 337 - Hilafına mukavele ve adet yok ise, iş sahibi ile birlikte ikamet

eden işçinin iaşe ve süknası, ücretten bir kısım teşkil eder.

İş sahibi,bu halde kendi kusuru olmaksızın nispeten kısa bir zaman için

hizmetini ifaya muktedir olamayan işçiyi görüp gözetmek ve muktazi tedaviyi ifa

ettirmek üzere iaşesiyle de mükelleftir.






(D) HİTAMI :






I - Müddetin müruru:




Madde 338 - Hizmet akdi, muayyen bir müddet için yapılmış yahut böyle bir

müddet işin maksut olan gayesinden anlaşılmakta bulunmuş ise, hilafı mukavele

edilmiş olmadıkça feshi ihbara hacet olmaksızın bu müddetin müruriyle, akit ni-

hayet bulur.






II- Süküt ile tecdit:




Madde 339 - Muayyen bir müddet için yapılan hizmet akdi bu müddetin mürurun-

dan sonra her iki tarafın sükütu ile temdit edildiği takdirde,akit, aynı müddet

ve fakat nihayet bir sene için tecdit edilmiş sayılır.

Akdin feshi ihbar vukuuna mütevakkıf iken iki taraftan hiç biri ihbar etme-

miş ise, akit, tecdit edilmiş sayılır.






III - Feshin ihbarı ve kanuni müddetler:






1 - Umumiyet itibariyle








Madde 340 - Hizmet akdinde, bir müddet tayin edilmez ve böyle bir müddet

işin maksut olan gayesinden de anlaşılmazsa, her iki tarafça feshi ihbar oluna-

bilir.

Böyle ne akit nede kanun ile diğer bir müddet tesbit edilmemiş olduğu tak-

dirde,amele hakkında ihbardan sonra girecek hafta nihayeti için,idarehane memur

ve müstahdemleri hakkında ihbardan sonra girecek ikinci hafta ve diğer hizmet

akitlerinde ihbardan sonra girecek keza ikinci hafta nihayeti için akit fesholu-

nabilir.

İş sahipleri ve işçiler için muhtelif ihbar müddetleri, mukavele edilmesi

caiz değildir.






2 - Bir seneden fazla devam eden işlerde




Madde 341 - Bir hizmet akdi, bir seneden fazla devam ettiği takdirde bu akit

iş sahibi ve işçi tarafından ihbar edildikten sonra girecek ikinci haftanın ni-

hayeti için fesholunabilir.

Bu müddetin bir haftadan eksik olmamak üzere mukavele ile tebdili caizdir.






3 - Tecrübe müddeti




Madde 342 - Uzun müddet ile yapılan akitte, bir tecrübe zamanı şart edilmiş

olduğu takdirde hilafına mukavele edilmemiş ise ilk iki ay zarfında ihbardan

sonra girecek haftanın nihayeti için akit fesholunabilir.

Çırak ve hizmetçi akitlerinde hilafına bir mukavele yok ise hizmete duhulden

itibaren ilk iki hafta tecrübe müddeti sayılır ve bu müddet zarfında iki taraf-

tan her biri bir gün evvel ihbar etmek şartiyle akdi fesihte serbesttir.






4 - Hayat müddetince yahut on seneden fazla için yapılan akit








Madde 343 - Bir hizmet akdi, bir tarafın yaşadığı müddetçe yahut on seneden

fazla için yapılmış ise işçi, bunu on sene geçtikten sonra her zaman ve bir ay-

lık bir ihbar müddetine riayet şartiyle tazminat dahi vermeksizin fehedebilir.






IV - Fesih:






1 - Muhik sebeplerden dolayı






a) Salahiyet




Madde 344 - Muhik sebeplerden dolayı gerek işçi gerek iş sahibi, bir ihbara

lüzum olmaksızın her vakit akdi feshedebilir.Ezcümle ahlaka müteallik sebepler-

den dolayı yahut hüsnü niyet kaideleri noktasından iki taraftan birini artık ak-

di icra etmemekte haklı gösteren her hal, muhik bir sebep teşkil eder.

Bu gibi hallerin mevcudiyetini hakim takdir eder. Fakat işçinin kendi kusuru

olmaksızın düçar olduğu nispeten kısa bir hastalığı yahut kısa müddetli bir as-

keri mükellefiyeti ifa etmesi, muhik sebep olarak kabul edilemez.

b) Tazminat




Madde 345 - Muhik sebepler bir tarafın akte riayet etmemesinden ibaret oldu-

ğu takdirde bu taraf diğer tarafa, onun akit ile müstahak iken mahrum kaldığı

fer'i menfaatlerde nazara alınmak üzere tam bir tazminat itasiyle mükellef olur.

Bundan başka hakim vaktinden evvel feshin mali neticelerini, hali ve mahalli

adeti göz önünde tutarak takdir eder.






2 - Ücretin tehlikede bulunmasından dolayı




Madde 346 - İş sahibi borcu ödemekten aciz olduğu takdirde,işçi,talebi üze-

rine münasip bir müddet zarfında ücreti için teminat verilmezse akitten rücua

salahiyettar olur.






V - Ölüm:




Madde 347 - Hizmet Akdi, işçinin ölümü ile hitam bulunur.

İş sahibi öldüğü takdirde, akit, başlıca onun şahsı nazara alınarak

yapılmış ise nihayet bulur.

Bu ikinci halde işçi akdin vaktinden evvel nihayet bulması hasebiyle

düçar olduğu zarar için hakkaniyet dairesinde bir tazminat isteyebilir.






(H) REKABET MEMNUİYETİ:






I- Cevazı:




Madde 348 - İş sahibinin müşterilerini tanımak veya işlerinin esrarına

nüfuz etmek hususlarında işçiye müsait olan bir hizmet akdinde her iki taraf,

akdin hitamından sonra, işçinin kendi namına iş sahibi ile rekabet edecek bir

iş yapamamasını ve rakip bir müessesede çalışamamasını ve böyle bir müessesede

şerik veya sair sıfatla alakadar olamamasını, şart edebilirler.

Rekabet memnuiyetine dair olan şart, ancak işçinin müşterileri tanımasın-

dan ve esrara nüfuzundan istifade ederek iş sahibine hissolunacak derecede bir

zarar husulüne sebebiyet verebilecek ise, caizdir.

İşçi, akdin yapıldığı zamanda reşit değil ise rekabet memnuiyetine dair

olan şart batıldır.






II - Hududu:




Madde 349 - Rekabet memnuiyeti ancak işçinin iktisadi istikbalinin

hakkaniyete muhalif olarak tehlikeye girmesini menedecek surette zaman, mahal

ve işin nevi noktasından hal icabına göre münasip bir hudut dahilinde şart

edilmiş ise muteberdir.






III - Şekli:




Madde 350 - Rekabet memnuiyeti, sahih olmak için tahriri mukaveleye

merbut olmak lazımdır.






IV - Muhalefetin hükümleri:




Madde 351 - Rekabet memnuiyetine muhalif harekette bulunan işçi, bu muha-

lefet sebebi ile eski iş sahibinin düçar olduğu zararları tazmin ile

mükelleftir.

Memnuiyete muhalif hareket hakkında cezai şart konulmuş ise, işçi, kaide-

ten meşrut ceza miktarını tediye ile memnuiyetten kurtulabilir.Fakat zarar bu

miktarı mütecaviz ise, fazlasını da tazmin ile mükellef olur.

İşçinin hareketi tarzı ve ihlal veya tehdit edilen menfaatlerin ehemmiyeti

haklı gösteriyorsa ve tahriri bir mukavele ile sarahaten bu hak muhafaza edilmiş

ise, iş sahibi, müstesna olarak meşrut olan cezanın tediyesinden ve onu

mütecaviz olan zararın tazmininden başka muhalefetin menini de talep edebilir.






V - MEMNUİYETİN NİHAYETİ




Madde 352 - Rekabet memnuiyetinin bakasında iş sahibinin hakiki menfaati

bulunmadığı sabit olursa, bu memnuiyet nihayet bulur.

İş sahibi işçinin feshi muhik gösterecek bir kusuru yok iken akdi feshet-

miş yahut iş sahibinin feshi haklı gösteren bir kusuru dolayısiyle akit işçi

tarafından feshedilmiş ise, işçi aleyhine memnuiyete muhalefetinden dolayı dava

ikame edilemez.






(V) SERBEST HİZMETLERDE TATBİK EDİLECEK HÜKÜMLER




Madde 353 - Bu babın hükümleri hizmet akdinin teşekkül unsurlarını havi

olmakla beraber ilmi veya bedii malümatı mahsusayı haiz olanlar tarafından üc-

retle yapıla gelen mesai hakkındaki akitlere de tatbik olunur.



Linkback: BORÇLAR KANUNU HİZMET AKDİ HÜKÜMLERİ : MADDE 313-353